Mekân, Kültür, İktidar: Küreselleşen Kentlerde Yeni Kimlikler

Eds. Ayşe Öncü & Petra Weyland, İletişim Yayınları, 2005

Günümüzde büyük metropoller, küresel-yerel eksende yeniden şekillenen iktidar ilişkilerinin ana halkasını oluşturuyor. Küreselleşme diye adlandırılan çapraşık ve çok yönlü iktidar ağları büyük metropollerde düğümleniyor, kendini yeniden üretiyor ve derinleşip yayılıyor. Bu kitapta toplanan çalışmalar, küreselleşme dediğimiz soyut kavramlaştırmaların öteki yüzünü, aşağıdan, yerelin merceğinden görünenleri aktarıyor. Yazarlar, yerel dinamiklerin kilit önemini belgelemek üzere yola çıkıyorlar ve Beyrut, Kahire, Manila, Singapur, İstanbul gibi birbirinden çok farklı metropollerden araştırmalar sunuyorlar. Böylece Mekân, Kültür, İktidar, derinlikli kuramsal ve ampirik analizlerle küreselleşmenin çelişki ve sancılarını ortaya koyuyor, zengin bir mukayese zemini sağlıyor. Bu kitap küresel kültürü baskın, ulusal/yerel kültürleri pasif olarak kavramlaştırmak yerine aralarındaki dinamikleri sorguluyor.

Örgüt Sosyolojisi

Sosyal Bilimler Derneği Yayınları,Sevinç Matbaası, 1976

Örgütler üzerine yapılmış incelemeleri, sosyolojinin makro bakış açısından bir araya getirmeyi amaçlayan bir çalışma. Günümüzde dev kuruluşlar üstüne yoğunlaşan araştırmaların çoğu, davranış bilimleri şemsiyesi altında yürütülen mikro ölçekli çalışmalardan oluşuyor. Bu kitap örgütlerin (organizasyonların) toplumla ilişkilerini ön plana alıyor. Aynı zamanda sosyologların 19. yüzyılın ortasından itibaren geliştirdikleri bürokrasi kuramlarına da yer veriyor. 20. yüzyılda önemi artan sanayi kuruluşlarının artışına paralel olarak yapısal değişimleri tartışıyor ve organizasyonların toplumla olan ilişkilerini araştırırken izlenebilecek bir yol haritası çıkarıyor. Kitap 1976 yılında yayınlandığı için referans verdiği araştırmalar bugün zaman aşımına uğramış olsa da örgütleri toplumsal bağlamları içinde ele alan “sosyolojik” yaklaşım açısından tazeliğini koruyan bir kitap.

Tarihin Dolandığı Kent: İstanbul

Hamburg: Jovis, 2016 (co-editor with Anna Hofman)

Gerçek ile muhayyelin iç içe geçtiği bir imgeler kentidir İstanbul. Şehrin efsanevi tepelerinden (şimdilerde drone fotoğraflarından) görünen nefes kesici panoramalar, zaman ve mekânı aşan bir bütünlük hissi verir. İstanbul’un dününü ile bugününü bir çırpıda görüp, anlayabileceğini sanır insan. Ancak 15 milyonluk bir metropolün sokaklarında ve meydanlarında dolanmaya başlayınca bu bütünlük hissi kaybolur. Her adımda tarihin farklı katmanlarını bugünün içinden yeniden keşfedersiniz, ‘tarihsel’ ile ‘güncel’ arasındaki sınırlar eriyip gider.

Bu kitap, İstanbul’un barındırdığı tezatları anlamak-anlatmak için sıkça başvurulan Doğu-Batı karşıtlığı senaryolarının ötesine geçmeye çalışıyor. Farklı tarihsel-güncel mekanlarından parçalı hikayeler ve anlık fotoğraflar sunuyor. Böylece İstanbul’a farklı disiplinlerin merceğinden bakan –antropoloji, tarih, şehir plancılığı, mimari, görsel sanatlar– genç araştırmacıları bir araya getiriyor, derinlikli incelemelerine yer veriyor. Okuyucuyu, kentin ‘tarihsel geçmişi’ ile ‘etnografik bugünü’ arasındaki bağlantıları görmeye, düşünmeye davet ediyor.

Mekân, Kültür, İktidar: Küreselleşen Kentlerde Yeni Kimlikler

London: Zed, 1997 (co-editor with Petra Weyland, contributor)

Günümüzde büyük metropoller, küresel-yerel eksende yeniden şekillenen iktidar ilişkilerinin ana halkasını oluşturuyor. Küreselleşme diye adlandırılan çapraşık ve çok yönlü iktidar ağları büyük metropollerde düğümleniyor, kendini yeniden üretiyor ve derinleşip yayılıyor. Bu kitapta toplanan çalışmalar, küreselleşme dediğimiz soyut kavramlaştırmaların öteki yüzünü, aşağıdan, yerelin merceğinden görünenleri aktarıyor. Yazarlar, yerel dinamiklerin kilit önemini belgelemek üzere yola çıkıyorlar ve Beyrut, Kahire, Manila, Singapur, İstanbul gibi birbirinden çok farklı metropollerden araştırmalar sunuyorlar. Böylece Mekân, Kültür, İktidar, derinlikli kuramsal ve ampirik analizlerle küreselleşmenin çelişki ve sancılarını ortaya koyuyor, zengin bir mukayese zemini sağlıyor. Bu kitap küresel kültürü baskın, ulusal/yerel kültürleri pasif olarak kavramlaştırmak yerine aralarındaki dinamikleri sorguluyor.

Kalkınmacılık ve Ötesi: Mısır ve Türkiye’de Toplum-Ekonomi İlişkileri

Cairo: Cairo University Press/ New York: Columbia University Press, 1999 (co-editor with Saad-Eddin Ibrahim and Çağlar Keyder, contributor)

Mısır ve Türkiye hem çok benzeşen hem de büyük farklar gösteren iki ülke. Osmanlı İmparatorluğunun çok kültürlü tarihsel mirasını paylaşıyorlar. Ulus-devlet olarak şekillenmeleri, yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde Orta Doğu’da emperyalist güçlerin rekabet süreci içinde gerçekleşiyor. Bugün ise bölgede nüfus yoğunluğu en yüksek, doğal kaynaklar bakımından yoksul, ağır işsizlik sorunu yaşayan en önemli iki ülke.

Aynı zamanda Mısır ve Türkiye arasında büyük tezatlar var. 1945 sorasında, Mısırın benimsediği ‘sosyalist-popülist’ çizgi ile Türkiye’nin ‘kapitalist-popülist’ kalkınma modeli arasındaki farklar çok çarpıcı. 1970’ler sonrasında ise bu kalkınma modellerinin krize girmesi, iki ülkede değişik sosyopolitik gelişmelere yol açıyor.

Bu benzerlikler ve farklardan yola çıkan 12 Mısırlı ve Türkiyeli akademisyen yazar, klasik kalkınma teorilerinin “ilerleme” mantığını aşmaya çalışıyorlar. Yazarlar, dünya konjonktüründe önemli tarihsel dönüm noktalarında, bu iki ülkenin özgün siyasi ve sosyal dinamikleri üstünde duruyorlar. Bu yolla ‘ilerleme’ yerine ‘dönüşüm’ problematiğini ön plana alıyorlar.

Türkiye ve Batı: Değişen Siyasi ve Kültürel Kimlikler

London: I.B. Tauris, 1993 (co-editor with Metin Heper and Heinz Kremer, contributor)

Türkiye’nin “Batı” ile ilişkileri çok işlenmiş bir konu. Bu kitap üç farklı düzlemde alışılmış kalıpların ötesine geçmeyi hedefliyor. Doğrudan ekonomik ya da diplomatik ilişkiler üstünde durmak yerine, bu ilişkileri şekillendiren Batı algılarını sorguluyor. Türkiye’de kritik kesimler olarak nitelendirilebilecek seçkin grupların Batı tasavvurlarını, sadece geçmişteki uzantıları değil bugün var olan biçimleriyle ele alıyor. Kitabın farklı bölümleri bürokratlar, askerler, gazeteciler, aydınlar, akademisyenler gibi gruplar üstünde yoğunlaşıyor. Yazarlar, bu kesimlerin benimsediği hâkim “Batı” algılarının statik olmadığını, çeşitli tezatlar barındırdığını ve bu tezatların güncel toplumsal dinamikler içinde sürekli yeniden üretilerek canlılığını koruduğunu savunuyorlar.